Τα δύο γνωστά και έγκυρα ταξινομικά συστήματα των ψυχικών νόσων, είναι το DSM-IV, της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρείας, που δημοσιεύτηκε το 1994 και το ICD-10, του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, που δημοσιεύτηκε το 1992. Οι διαφορές τους είναι αρκετές από πλευράς ταξινόμησης και ονοματολογίας, συμπίπτουν όμως στις βασικότερες ψυχιατρικές διαταραχές.
Οι αγχώδεις διαταραχές είναι οι ακόλουθες :
1) Η κρίση πανικού
2) Η αγοραφοβία
3) Η διαταραχή πανικού με ή χωρίς αγοραφοβία
4) Η αγοραφοβία χωρίς προηγούμενο ιστορικό διαταραχής πανικού
5) Η απλή φοβία
6) Η κοινωνική φοβία
7) Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
8) Η διαταραχή στρες μετά από ψυχοτραυματική εμπειρία
9) Η οξεία αντίδραση στο στρες
10) Η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή.
11) Η αγχώδης διαταραχής λόγω παρουσίας σωματικής νόσου
12) Η αγχώδης διαταραχή λόγω κατάχρησης ουσιών
Οι Προσβολή Πανικού και η Αγοραφοβία εμφανίζονται στο πλαίσιο πολλών διαταραχών και δεν αποτελούν κωδικοποιήσημες, ειδικές ξεχωριστές διαγνώσεις. Ωστόσο θα πρέπει να γνωρίζουμε τα διαγνωστικά τους κριτήρια.
Θα σας διαβάσω μερικά ιστορικά ασθενών για να πάρετε μια ζωντανή εικόνα τυπικών αγχωδών διαταραχών.
Η Προσβολή πανικού :
είναι μια διακριτή περίοδος έντονου φόβου ή δυσφορίας, κατά την οποία εμφανίστηκαν αιφνίδια και κορυφώθηκαν μέσα σε 10 λεπτά της ώρας τέσσερα ( ή περισσότερα) από τα ακόλουθα συμπτώματα : 1) αίσθηση παλμών, καρδιά που “σφυροκοπά” ή επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού, 2) εφίδρωση, 3) τρεμούλα ή έντονος τρόμος, 4) αίσθημα λαχανιάσματος ή ασφυξίας, 5) αίσθημα πνιγμονής, 6) πόνος ή δυσφορία στο θώρακα, 7) ναυτία ή κοιλιακή ενόχληση, 8) αίσθημα ζάλης, αστάθειας ή τάση για λιποθυμία, 9) αποπραγματοποίηση ( αισθήματα μη πραγματικού) ή αποπροσωποποίηση ( ότι αποσπάται από τον εαυτό), 10) φόβος απώλειας του ελέγχου ή ότι θα τρελλαθεί. 11) φόβος θανάτου, 12) παραισθησίες ( μούδιασμα ή μυρμιγκιάσματα), 13) ρίγη ή αίσθημα ζέστης.
Κλινική περίπτωση: Άντρας 39 ετών, χημικός. << Τον Ιούνιο, πριν δύο χρόνια, ένα απόγευμα στο σπίτι με τη μητέρα μου, ένιωσα ένα σοκ, μια έντονη ταχυκαρδία, ένα φτερούγισμα στο μέρος της καρδιάς. Μ’έπιασε κρύος ιδρώτας κι ένα μούδιασμα στο αριστερό πόδι, από το γόνατο και κάτω. Το χρώμα μου έγινε λευκό, πάνιασα. Μ’έπιασε ένα τρέμουλο, ένα αίσθημα θανάτου. Νόμιζα πως θα πεθάνω. Πήγα σε γιατρό, καρδιολόγο, μου βρήκε κάποια πίεση, 15 με 18 ως προς 10 με 11, τίποτ’ άλλο. Με καθησύχασε, ηρέμησα. Το άλλο πρωί ξύπνησα καλά, πήγα στη δουλειά μου σαν να μη μου είχε συμβεί τίποτα. Κατά τις εννέα η ώρα, το ίδιο. Ταχυκαρδία, πανικός. Έτρεξα στο γιατρό, δε μου βρήκε τίποτα. Μόνο μια υψηλή πίεση. Μου έδωσε ιντεράλ. Σιγά-σιγά, με λιγότερη ή περισσότερη οξύτητα, οι κρίσεις έγιναν καθημερινές. Μου έκαναν εξετάσεις για καρδιά, για φαιοχρωμοκύττωμα, δε μου βρήκαν τίποτα. “Αγχος”, μου είπαν, και μου σύστησαν να ξεκουραστώ. Διακοπές δεν είχα πάει ποτέ μου. Πήγα, γύρισα από τις διακοπές, αισθανόμουν χειρότερα, σε σημείο που κλείστηκα στο σπίτι. Ούτε να πάω στο εργαστήριο ήθελα, ούτε να βλέπω ανθρώπους. Μ’έσφιγγε το κεφάλι μου, δεν μπορούσα να σκεφτώ, να κάνω δουλειά. Έμενα σπίτι, χειρότερα. Πήρα λεξοτανιλ, ένιωσα πολύ καλύτερα. Σταμάτησε η οξεία κατάσταση,αλλά δεν αισθανόμουν καλά, το σφίξιμο στο κεφάλι, στο στήθος, συνεχίστηκαν. Πήγα σ’έναν ψυχίατρο που άρχισε να μου κάνει θεραπεία ελέγχου. Μου έλεγε να φαντάζομαι πράσινα λιβάδια και να ηρεμήσω. Μ’έκανε να γελάω. Παράτησα τη θεραπεία στη μέση και προσπάθησα να ηρεμήσω από μόνος μου. “Αν είναι ψυχολογικό”, είπα, “θα μου περάσει”. Ετοιμαζόμουν να παντρευτώ και με την αρρώστια μου ο γάμος διαρκώς αναβαλλόταν. Τέλος τον Ιανουάριο παντρεύτηκα. Τον Σεπτέμβριο άρχισαν να πληθαίνουν οι κρίσεις. Πήγα σ’άλλον ψυχίατρο. Μου έκανε τακτική εφόδου με ηρεμιστικά. Είχα βελτίωση για 15 ημέρες. Έπειτα Μ’έπιασε φόβος να οδηγήσω, φόβος να περπατήσω, δεν μπορούσα να πάω πουθενά, τα συμπτώματα φούντωσαν.(Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή) Πήγα για εξετάσεις στην Αγγλία, δεν μου βρήκαν τίποτα>>.
Αγοραφοβία :
Α) Άγχος του ατόμου όταν βρίσκεται σε μέρη ή καταστάσεις από όπου η φυγή μπορεί να είναι δύσκολη ( ή να προκαλεί αμηχανία ) ή μπορεί να μην υπάρχει διαθέσιμη βοήθεια σε περίπτωση ξαφνικής αδιαθεσίας (κρίση πανικού).
Β) Οι καταστάσεις αποφεύγονται ( π.χ. περιορίζονται τα ταξίδια ) ή αλλιώς υπομένονται με έκδηλη ενόχληση ή με άγχος ότι θα εμφανιστεί Προσβολή πανικού), ή απαιτείται παρουσία συνοδού προσώπου.
Γ) Το άγχος ή η φοβική αποφυγή δεν εξηγούνται καλύτερα με άλλη ψυχική διαταραχή, όπως Κοινωνική Φοβία (π.χ. αποφυγή που περιορίζεται σε κοινωνικές καταστάσεις εξαιτίας του φόβου της αμηχανίας), Ειδική φοβία (π.χ. αποφυγή που περιορίζεται σε μία μόνο κατάσταση, όπως οι ανελκυστήρες), Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (π.χ. αποφυγή βρώμικων αντικειμένων σε άτομο με ιδεοληψία σχετική με μόλυνση), Διαταραχή Μετά από Τραυματικό Στρες (π.χ. αποφυγή ερεθισμάτων συνδεόμενων με βαρύ στρεσογόνο παράγοντα).
Κλινική περίπτωση:
<< έχω έξι μήνες να βγώ από το σπίτι. Πήγα στο γιατρό τα Χριστούγεννα, αλλά έφτασα σε τέτοιο σημείο πού παραλίγο να λιποθυμήσω, οπότε τώρα πια τον καλώ στο σπίτι. Νιώθω ασφαλής εκεί και δεν με πιάνει αυτό το απαίσιο πράγμα. Πάντα ήμουν λίγο νευρική όταν έβγαινα έξω και σταδιακά άρχισα να πηγαίνωσε όλο και λιγότερα μέρη μόνη μου και να βασίζομαι όλο και περισσότερο σε ένα-δύο ποτηράκια λικέρ για να πάρω κουράγιο. Πριν από ένα χρόνο ήμουν σε θέση να πάω στο γωνιακό μαγαζί ή να κάνω το γύρο του τετραγώνου για να επισκευθώ την αδερφή μου, αλλά τώρα πια μου είναι αδύνατον-ακόμη και αν έχω πιεί. Προσπαθώ να μη σκέφτομαι αυτό το απαίσιο πράγμα που με πιάνει, αφού και μόνο η σκέψη με κάνει να νιώθω σχεδόν το ίδιο άχημα, όπως όταν βγαίνω έξω. Μερικές φορές αναρωτιέμαι μήπως πρόκειται να τρελαθώ. Αλλά η αδερφή μου με βοηθάει πολύ, μου ψωνίζει ότι θέλω και με επισκέπτεται σχεδόν κάθε μέρα>>.
ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΑΝΙΚΟΥ ΧΩΡΙΣ ΑΓΟΡΑΦΟΒΙΑ
Α. Αμφότερα τα 1) και 2)
1) επανειλημμένες απροσδόκητες Προσβολές Πανικού
τουλάχιστον μία από τις προσβολές έχει ακολουθηθεί για ένα μήνα ( ή περισσότερο) από ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα :
α) επίμονη ανησυχία ότι θα υπάρξουν και άλλες προσβολές
β) ανησυχία για τις επιπτώσεις της προσβολής ή τις συνέπειές της ( π.χ. απώλεια του ελέγχου, ότι θα υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου, ότι θα τρελλαθεί)
γ) σημαντική αλλαγή της συμπεριφοράς που συνδέεται με τις προσβολές.
Β) Απουσία Αγοραφοβίας
Γ) ΟΙ προσβολές δεν οφείλονται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας ( π.χ. ουσία κατάχρησης, φάρμακα) ή σε γενική σωματική κατάσταση (π.χ. υπερθυρεοειδισμός).
Δ) Οι προσβολές Πανικού δεν εξηγούνται καλύτερα με άλλη ψυχική διαταραχή.
ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΑΝΙΚΟΥ ΜΕ ΑΓΟΡΑΦΟΒΙΑ
Όπως η προηγούμενη με Αγοραφοβία
ΑΓΟΡΑΦΟΒΙΑ ΧΩΡΙΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΣ ΠΑΝΙΚΟΥ (Σπάνια)
Α) Η παρουσία Αγοραφοβίας συνδέεται με φόβο ανάπτυξης πανικόμορφων συμπτωμάτων ( π.χ. ζάλη ή διάροια).
ΕΙΔΙΚΗ ΦΟΒΙΑ ( Πρώην απλή φοβία):
Α. Έκδηλος και επίμονος φόβος, ο οποίος είναι υπερβολικός και παράλογος, εκλυόμενος από την παρουσία ή την πρόβλεψη της παρουσίας είδικού αντικειμένου ( ζώα, αίμα, σύριγγες) ή ειδικής κατάστασης ( π.χ. αεροπορικά ταξίδια, ύψη, κλειστοί χώροι, μεταδοτικά νοσήματα κ.λ.π. )
Β) Η έκθεση στο φοβικό ερέθισμα προκαλεί σχεδόν πάντα μία άμεση απάντηση άγχους.
Γ) Το άτομο αναγνωρίζει ότι ο φόβος είναι υπερβολικός ή παράλογος
Δ) Η φοβική κατάσταση αποφεύγεται ή υπομένεται με έντονο άγχος ή δυσφορία.
Ε) Η αποφυγή, η αγχώδης προσμονή ή η δυσφορία που συνδέεται με τη φοβική κατάσταση παρεμποδίζουν σημαντικά τις συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες του ατόμου, την επαγγελματική ( ή σχολική) λειτουργικότητα ή τις κοινωνικές δραστηριότητες ή σχέσεις, ή υπάρχει έκδηλη ενόχληση για την ύπαρξη της φοβίας.
Κλινική περίπτωση : Η φοβία για τις γάτες
<< Μπορεί να ακούγεται χαζό (και η οικογένειά μου σίγουρα πιστεύει ότι είναι) αλλά μου κόβονται τα πόδια άμα δω γάτα, ακόμη και σε ζωγραφιά. Το στομάχι μου σφίγγεται, η καρδιά μου χτυπάει σαν τρελή, σκέφτομαι : <<Πρέπει να ξεφύγω, δεν το αντέχω!>>, και τρέχω. Το πρόβλημα αυτό το έχω από τότε που ήμουν τριών ή τεσσάρων χρόνων και είδα δύο γάτες να τσακώνονται. Ήταν γεμάτες αίματα και η μία γύρισε και με κοίταξε. Τρομοκρατήθηκα. Προσέχω πολύ να μη βρεθώ σε μέρη όπου υπάρχει πιθανότητα να δώ γάτα. Προτού πάω στο σπίτι κάποιου γνωστού, βεβαιώνομαι πρώτα ότι ούτε ο ίδιος ούτε οι γείτονές του έχουν γάτα. Δεν χαζεύω ποτέ σε μαγαζιά που πουλάνε κάρτες ( έχετε συνειδητοποιήσει ποτέ πόσες ευχετήριες κάρτες έχουν γάτες επάνω;) Ευτυχώς είμαι άνδρας και συνήθως δεν μου στέλνουν κάρτες με γάτες. Μπορεί να αστειεύομαι λίγο τώρα, αλλά δεν είναι καθόλου αστείο όταν βλέπω ή όταν νομίζω ότι είδα γάτα. Το πρόβλημα αυτό πραγματικά επηρεάζει την καθημερινή μου ζωή και μου επιβάλλει περιορισμούς στο τι κάνω και στο που πάω. Μάλιστα, με την πάροδο του χρόνου χειροτερεύει αντί να βελτιώνεται >>.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΟΒΙΑ
Συνήθως συνοδεύεται από έλλειψη αυτοπεποίθησης και φόβο κριτικής από τους τους άλλους, που συνήθως αρχίζουν στην εφηβεία και χαρακτηρίζεται από :
Α. Έκδηλο και επίμονο φόβο του ατόμου μιας ή περισσότερων κοινωνικών καταστάσεων, οι οποίες είναι κοινωνικές είτε απαιτείται να ενεργήσει μπροστά σε κοινό και στις οποίες εκτίθεται σε άγνωστους ανθρώπους ή σε πιθανό εξονυχιστικό έλεγχο από άλλα άτομα. Το άτομο φοβάται ότι θα ενεργήσει με ένα τρόπο (η θα δίξει συμπτώματα άγχους) που θα το ταπεινώσει ή θα το φέρει σε αμηχανία. ΣΗΜ. Στα παιδιά πρέπει το άγχος να εμφανίζεται όταν βρίσκονται ανάμεσα σε συνομήλικους και όχι μόνο στη συναλλαγή τους με ενήλικες.
Β) Η έκθεση στη φοβική κοινωνική κατάσταση προκαλεί σχεδόν πάντα άγχος.
Γ) Το άτομο αναγωρίζει ότι ο φόβος είναι υπερβολικός ή παράλογος.
Δ) Οι φοβικές καταστάσεις αποφεύγονται ή αλλιώς υπομένονται με έντονο άγχος ή ενόχληση.
Κλινική Περίπτωση:
<<Όσο μεγαλύτερο το ακροατήριο, τόσο χειρότερα. Από τότε που ξέχασα τα λόγια μου σε μια θεατρική παράσταση στο σχολείο και όλοι γελούσαν μαζί μου, τρομάζω όταν μιλάω μπροστά σε κοινό. Το ξέρω ότι ακούγεται γελοίο ( τότε ήμουν μαθήτρια οκτώ ετών και τώρα είμαι λέκτορας στο πανεπιστήμιο) αλλά νιώθω ακόμη τόσο τρομοκρατημένη όσο εκείνη την ημέρα στο σχολείο. Τα χέρια μου παγώνουν, νιώθω έναν κόμπο στο λαιμό και είτε δεν μπορώ να σκεφτώ τίποτα είτε κατακλύζομαι από ανήσυχες σκέψεις. Ανησυχώ μήπως γίνω ρεζίλι ή μήπως οι άλλοι νομίσουν ότι είμαι ηλίθια. Προσπαθώ να το αντιμετωπίσω διδάσκοντας ατομικά και αποφεύγοντας τις διαλέξεις στο αμφιθέατρο. Συχνά παίρνω και Valium. Δυστυχώς, μου είναι εντελώς αδύνατον να παρουσιάσω εργασίες σε συνέδρια και αυτό μου δημιουργεί προβλήματα στη δουλειά μου και με εκνευρίζει. Δεν έχω πρόβλημα στις κοινωνικές συγκεντρώσεις, γιατί μπορώ να <<χαθώ>. Μέσα στους καλεσμένους. Αλλά και σ’αυτές τις περιπτώσεις δεν παίζω παιγνίδια γιατί νιώθω πολύ ευάλωτη και φοβισμένη όταν με κοιτούν>>.
Η κοινωνική φοβία αρχίζει στην όψιμη παιδική ηλικία ή στην πρώτη εφηβεία, συνήθως έχει χρόνια πορεία, συχνά συνυπάρχει με Διαταραχή Πανικού και Απλή Φοβία και είναι πιο συχνή σε άνδρες απ’ότι σε γυναίκες. Διαφοροδιαγνωστικά, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι μπορεί να υπάρχει επιπρόσθετα η διάγνωση Αποφευκτικής Διαταραχής της προσωπικότητας. Στην κοινωνική φοβία υπάρχει φόβος για ταπείνωση, συνδεδεμένος με ειδική κατάσταση, όπως δημόσια ομιλία και όχι με διαπροσωπικές σχέσεις.
…………………………………………………………………………………
Διαγνωστικά κριτήρια για την Αποφευκτική Διαταραχή της Προσωπικότητας
Ένας εκτεταμένος τύπος έλλειψης κοινωνικής άνεσης, φόβου αρνητικής εκτίμησης και ντροπαλότητας που αρχίζει νωρίς στην ενήλικη ζωή και είναι παρών σε μια ποικιλία καταστάσεων, όπως φαίνεται από τουλάχιστον τέσσερα από τα ακόλουθα: 1) το άτομο πληγώνεται εύκολα από κριτική ή αποδοκιμασία 2) δεν έχει στενούς ή έμπιστους φίλους ( ή μόνον ένα ή μία), εκτός από συγγενείς πρώτου βαθμού. 3) είναι απρόθυμο να εμπλακεί με ανθρώπους εκτός αν είναι βέβαιο ότι θα γίνει αρεστό. 4) αποφεύγει κοινωνικές ή επαγγελματικές δραστηριότητες που περιλαμβάνουν σημαντική διαπροσωπική επαφή, π.χ. αρνείται μια προαγωγή που θα αυξήσει τις κοινωνικές απαιτήσεις. 5) είναι λιγομίλητο σε κοινωνικές περιστάσεις επειδή φοβάται μήπως πει κάτι ακατάλληλο ή ανόητο ή δεν μπορεί να απαντήσηει σε κάποια ερώτηση. 6) φοβάται μήπως έρθει σε δύσκολη θέση κοκκινίζοντας, κλαίγοντας ή δείχνοντας σημάδια άγχους μπροστά σε άλλα άτομα. 7) υπερβάλλει τις πιθανές δυσκολίες, σωματικούς κινδύνους ή άλλους κινδύνους που εμπλέκονται στο να κάνει κάτι συνηθισμένο, αλλά έξω από τη συνηθισμένη του ρουτίνα π.χ. μπορεί να ματαιώσει σχέδια για κοινωνικές συναντήσεις επειδή περιμένει να είναι εξαντλημένο από την προσπάθεια να φθάσει εκεί.
Κλινική Περίπτωση : << Ωστόσο, ούτε στο σπίτι είμαι χαλαρή όταν ξέρω ότι θα μας επισκεφθεί κάποιος ξένος.(Αποφευκτική διαταραχή της προσωπικότητας) Συχνά πίνω ένα ποτό για να ηρεμήσω όταν περιμένω να έρθει ο κηπουρός για να πληρωθεί ή το βυτιοφόρο για να μας φέρει πετρέλαιο. Κάποιες άλλες φορές όμως απλώς δεν ανοίγω την πόρτα>>.
ΙΔΕΟΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ
Κριτήρια DSM–IV:
Α) είτε ιδεοληψίες είτε ψυχαναγκασμοί :
Ιδεοληψίες : 1. Στερεότυπα επαναλαμβανόμενες και επίμονες σκέψεις, παρορμήσεις και εικόνες, οι οποίες βιώνονται σαν παρείσακτες και απρόσφορες και προκαλούν έντονο άγχος ή ενόχληση.
2. Οι σκέψεις, οι παρορμήσεις ή οι εικόνες δεν αποτελούν απλά υπερβολικές ανησυχίες για προβλήματα της πραγματικής ζωής.
3. Το άτομο προσπαθεί να αγνοεί ή να καταστέλλει τέτοιες σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες, ή να τις εξουδετερώνει με κάποια άλλη σκέψη ή πράξη.
4. Το άτομο αναγνωρίζει ότι οι ιδεοληπτικές σκέψεις ή εικόνες αποτελούν προϊόν του δικού του νου ( δεν επιβάλλονται από έξω, όπως στην παρεμβολή σκέψης).
Ψυχαναγκασμοί: 1) Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ( π.χ. πλύσιμο χεριών, τακτοποίηση, έλεγχος, τακτοποίηση) ή νοερές πράξεις ( π.χ. προσευχές, μετρήσεις, σιωπηρές επαναλήψεις λέξεων), τις οποίες το άτομο αισθάνεται αναγκασμένο να εκτελέσει σε απάντηση μιας ιδεοληψίας.
2) οι συμπεριφορές ή οι νοερές πράξεις αποβλέπουν στην αποτροπή ή μείωση της ενόχλησης ή στην αποτροπή κάποιου απευκταίου γεγονότος ή κατάστασης.Ωστόσο, αυτές οι συμπεριφορές ή νοερές πράξεις δεν συνδέονται με ρεαλιστικό τρόπο με αυτό, για το οποίο έχουν σχεδιαστεί να εξουδετερώνουν ή είναι σαφώς υπερβολικές.
Β) Το άτομο έχει αναγνωρίσει κάποια στιγμή, κατά την διάρξεια της πορείας της διαταραχής, ότι οι ιδεοληψίες ή οι ψυχαναγκασμοί είναι υπερβολικοί ή παράλογοι.
Γ) Οι ιδεοληψίες ή οι ψυχαναγκασμοί προκαλούν έκδηλη ενόχληση, είναι χρονοβόροι (απαιτούν περισσότερο από μια ώρα την ημέρα) ή παρεμποδίζουν σημαντικά τις συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες ή τις συνήθεις κοινωνικές σχέσεις.
Οι ιδεοληψίες είναι μια διαταραχή της σκέψης, που χάνει τις χαρακτηριστικές της ιδιότητες να είναι (σχετικά) ελεύθερη, ρέουσα και εύκαμπτη. Έχουμε συνήθως την αίσθηση ότι μπορούμε να ελέγχουμε τη σκέψη μας, να την συγκεντρώνουμε ή να την αφήνουμε να ταξιδεύει στο παρελθόν ή στο μέλλον, με μνήμες ή με εικόνες. Έχουμε, λοιπόν, την αίσθηση ότι μπορούμε να σκεφτόμαστε αυτό που θέλουμε. Στην ψυχική διαταραχή η ασφάλεια και η εμπιστοσύνη στη σκέψη μας ελαττώνονται ή χάνονται. Για να κατανοήσουμε τι συμβαίνει στην παθολογία της σκέψης θα πρέπει πρώτα να εξετάσουμε μερικά πολύ κοινά φαινόμενα, τα οποία αν και δεν χαρακτηρίζονται παθολογικά, εντούτοις παρουσιάζουν πολλές ποιοτικές ομοιότητες με αυτά. Ακόμα και στη λεγόμενη “φυσιολογικότητα” αισθανόμαστε ότι η ελευθερία της σκέψης μπορεί περιστασιακά να περιοριστεί. Στην περιγραφή αυτών των περιπτώσεων μπορούμε να βρούμε τους σπόρους του ιδεοψυχανακασμού και να κατανοήσουμε τους ψυχοπαθολογικούς μηχανισμούς.
Α) Έτσι, όταν είμαστε ανήσυχοι ή θλιμμένοι ή σε αναμονή σοβαρών δυσκολιών, δεν μπορούμε να αποσπάσουμε τη σκέψη από το συγκεκριμένο θέμα : η σκέψη, επί παραδείγματι, ενός αρρώστου συγγενούς, επικείμενων εξετάσεων, μιας σημαντικής συνάντησης,κλπ, μπορούν να εξουσιάσουν για μικρό ή μεγάλο διάστημα τη σκέψη μας, ακόμα κι αν θελήσουμε να αποσπάσουμε την προσοχή μας και να ξεχαστούμε.Αυτές οι σκέψεις δεν είναι ιδεοληπτικές, αλλά συνήθως τις ονομάζουμε κυρίαρχες ή δεσπόζουσες ή επικρατούσες.
Β) Η αμφιβολία είναι ένα άλλο εμπόδιο στη ροή των σκέψεών και των αποφάσεών μας. Αμφιβολίες και αβεβαιότητα μπορούμε να δοκιμάσουμε συχνά. << Είναι τόσα πολλά τα πράγματα για τα οποία θα μπορούσαμε να νιώθουμε αβέβαιοι : αν έπρεπε να αμφιβάλουμε συνεχώς γιαυτά, η ζωή θα ήταν κόλαση>>. Φυσιολογικά, η αμφιβολία, που μας περιορίζει σε μερικές περιπτώσεις, μπορεί να αντιμετωπιστεί με προσπάθεια, λίγο-πολύ συνειδητή και έτσι προχωράμε επιλέγοντας, απορρίπτοντας ή επιβεβαιόνοντας. Συχνά αμφιβάλουμε εαν κλείσαμε καλά τα μάτια της κουζίνας ή το σίδερο, εαν πήραμε τη σωστή απόφαση σε κάποιο ζήτημα, εαν μπορέσαμε να εξηγηθούμε με τις κατάλληλες λέξεις, εαν αυτό το αντικείμενο που πρέπει να αγοράσουμε είναι καλύτερο από εκείνο το άλλο, εαν συμπληρώσαμε σωστά ένα έντυπο, εαν καταλάβαμε καλά αυτό που μας είπαν, εάν είναι σωστό να πάρουμε μια συγκεκριμένη απόφαση κ.λ.π. Πολλά <<εαν>> που είναι χρήσιμα, σαν εργαλείο σκέψης και εμβάθυνσης, άχρηστα όμως και ενοχλητικά, εαν παραμένουν περισσότερο από το απαραίτητο, μπλοκάροντας τη φυσιολογική ροή της ζωής. Φανταστείτε εκείνα τα άτομα που κατεβάζουν το μισό εμπόρευμα του καταστήματος από τα ράφια, γιατί δεν μπορούν να αποφασίσουν και μόνο με πίεση επιλέγουν χωρίς πολύ σιγουριά να διαλέξουν κάτι για να βγούν από τη δύκολη θέση. Βέβαια, μπορεί την επομένη να κάνουν χρήση της κάρτας αλλαγής, για να ξαναρχίσει ο κύκλος!
Γ) Μια άχρηστη νοητική ενόχληση είναι οι δυσειδαιμονίες και η μαγική σκέψη, κοινωνικο-πολιτισμική κληρονομιά που είναι πιό εμφανής σε ορισμένους λαούς ή σε περιοχές, αλλά που επιζούν ευρέως και στο γενικό πληθυσμό : εξορκισμοί, μάγια, επαναλητικές τελετουργικές πράξεις ( χτυπάω ξύλο, πιάνω σίδερο, σταυρώνω τα δάκτυλα, ξεματιάζω, μπένω με το δεξί πόδι για να κάνω ποδαρικό), φυλαχτά, γούρια, αποφυγές (κακότυχων ημερομηνιών (Τρίτη και 13), το πέρασμα κάτω από σκάλα, το σπάσιμο του καθρέπτη, η συνάντηση με μαύρη γάτα κ.λ.π.). Πρόκειται, γενικά, για μικρές προλήψεις, που αποδεχόμαστε χωρίς ιδιαίτερο άγχος, καταφεύγοντας ή μη σε τελετουργικά για να προστατευθούμε από τις υποτιθέμενες αρνητικές συνέπειες. Όπως θα δούμε, αυτός ο μαγικός κόσμος είναι πολύ έντονος και πηγή μεγάλης αγωνίας στους ιδεοψυχαναγκασμούς.
Δ) Η σκέψη μας μπορεί να διακόπτεται περιστασιακά από ιδέες μη επιθυμητές, παράξενες, βλάσφημες, άσεμνες, εχθρικές, που απορρίπτονται αμέσως από την τρομοκρατημένη συνείδηση.
Ε) επίσης, μπορεί να υπάρχουν επίμονες επαναλήψεις στροφών από τραγούδια ή μουσικά μοτίβα που στριφογυρίζουν ενοχλητικά στη σκέψη, ή ζωηρές εικόνες, συναισθηματικά φορτισμένες που μας δυσκολεύουν για λίγο μέχρι να τις διώξουμε.
Αυτές οι λίγο-πολύ κοινές δυσκολίες της σκέψης, που διαμορφώνονται από την εκπαίδευση και την κοινωνικοπολιτιστική ατμόσφαιρα, σε ορισμένα άτομα με προδιάθεση (που έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας : ανασφάλεια, ντροπαλότητα, υπερβολική προσκόληση στους κανόνες (καθωσπρεπισμός), στην κοινή ηθική (ηθικοληψία) (για να ξεπεράσουν την ανασφάλεια), την τελειοθηρία και την τάξη), μπορούν να διαστρευλωθούν να υπερμεγενθυθούν και να μετατραπούν σε παθολογικές ιδεοψυχαναγκαστικές. Όταν τα στοιχεία προσωπικότητας είναι τόσο δυσπροσαρμοστικά και δύσκαμπτα ώστε να προκαλούν είτε σημαντική έκπτωση της λειτουργικότητας είτε υποκειμενική έντονη ενόχληση, τότε θεωρούμε ότι έχουμε Διαταραχή της Προσωπικότητας.
Χαρακτηριστικά της Ψυχαναγκαστικής Καταναγκαστικής Διαταραχής της Προσωπικότητας
Το βασικό χαρακτηριστικό είναι η τελειοθηρία και η ακαμψία του ατόμου, που αρχίζει νωρίς στην ενήλικη ζωή και είναι παρών σε μια ποικιλία καταστάσεων, όπως φαίνεται τουλάχιστον από πέντε από τα κάτωθι διαγνωστικά κριτήρια : 1) τελειοθηρία που παρεμποδίζει την ολοκληρωση μιας εργασίας π.χ. ανικανότητα να ολοκληρώσει μια προγραμματισμένη δουλειά επειδή δεν πληρούνται οι δικές του υπερβολικά αυστηρές απαιτήσεις. 2) έντονη ενασχόληση με λεπτομέρειες, κανόνες, λίστες, την τάξη, την οργάνωση ή προγράμματα σε βαθμό που το κύριο σημείο της δραστηριότητας χάνεται. 3) αδικαιολόγητη επιμονή οι άλλοι να υποτάσσονται στον ακριβή δικό του (της) τρόπο που κάνει διάφορα πράγματα ή αδικαιολόγητη απροθυμία να επιτρέψει άλλους να κάνουν πράγματα επειδή είναι πεπεισμένος (η) ότι δεν θα τα κάνουν σωστά. 4) υπερβολική αφοσίωση στην εργασία και την παραγωγικότητα με αποκλεισμό των δραστηριοτήτων του ελεύθερου χρόνου και των φιλικών σχέσεων (που δεν εξηγείται από φανερή οικονομική ανάγκη). 5) αναποφασιστικότητα : η λήψη αποφάσεων είτε αποφεύγεται είτε αναβάλλεται είτε παρατείνεται π.χ. το άτομο δεν μπορεί να περατώσει έγαιρα εργασίες που του ανατίθενται επειδή σκέφτεται και ξανασκέται τις προτεραιότητές του.
6) υπερβολική ευσυνειδησία, λεπτολογία και ακαμψία σε θέματα ηθικής ηθών ή αξιών ( που δεν εξηγείται από πολιτισμική ή θρησκευτική ταυτοποίηση). 7) περιορισμένη έκφραση θερμών και τρυφερών συναισθημάτων. 8) έλλειψη γενναιοδωρίας στο να δίνει χρόνο, χρήματα ή δώρα όταν δεν είναι πιθανό να υπάρξει προσωπικό κέρδος σαν αποτέλεσμα.. 9) αδυνατεί να πετάξει φθαρμένα ή χωρίς αξία αντικείμενα ακόμη κι όταν δεν έχουν συναισθηματική αξία
Η κλασική ψυχαναλυτική θεωρία αποδίδει τη διαταραχή αυτή σε συγκρούσεις και ατελή λύση της πρωκτικής φάσης της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης. Η κύρια σύγκρουση είναι ανάμεσα στην προσπάθεια για αυτονομία και αυτοέλεγχο του ατόμου και την εξωτερική επιβολή ελέγχου από μέρους των γονιών και της κοινωνίας, όπως στην εκπαίδευση των λειτουργιών της αφόδευσης και ούρησης. Έτσι υπερβολικά άκαμπτοι και εξουσιαστικοί γονείς θεωρούνται ότι βοηθούν στην ανάπτυξη ατόμων με την διαταραχή αυτή.Επιπλοκές της διαταραχής αυτής μοορεί να είναι η Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, η Υποχονδρίαση (ενασχόληση του ατόμου με φόβους ή την ιδέα ότι έχει μία σοβαρή ασθένεια που βασίζονται στην παρερμηνεία σωματικών συμπτωμάτων), Μείζων Κατάθλιψη και ( καταθλιπτική διάθεση για τουλάχιστον 2 χρόνια). Στοιχεία της διαταραχής αυτής ανευρίσκονται συχνά σε άτομα που παθαίνουν έμφραγμα του μυοκαρδίου, ιδιαίτερα αυτά που έχουν στοιχεία προσωπικότητας Τύπου Α
(εχθρότητα-επιθετικότητα, υπερβολική ανταγωνιστικότητα, μόνιμη αίσθηση ότι ο χρόνος δεν φτάνει). Η διαφορική διάγνωση θα γίνει κυρίως από την ΙδεοΨυχαναγκαστική διαταραχή, που παρουσιάζει ιδεοληψίες και ψυχαναγκασμούς, που η διαταραχή της προσωπικότητας δεν έχει. Μπορεί όμως να μπούν και οι δύο διαγνώσεις αν συμπληρώνονται τα κριτήρια και των δύο.
Κλινική περίπτωση
Κυρία, 30 χρονών, μοδίστρα. Παραπονιέται πως κάθε φορά που αγγίζει κάτι, αντικείμενο ή άνθρωπο, φοβάται πως θα πεθάνει. Δίνει το ακόλουθο ιστορικό: << Η μαμμά μου μ’έχει πολύ δεσμεύσει, από έξι χρονών που ήμουν, αρρώσταινε, αύριο θα πεθάνει, πότε η χολή, πότε το σάκχαρο, πότε το στομάχι, τα πόδια της δεν την κρατούσαν. Τώρα εκείνη τα ξεπέρασε, αλλά εγώ σακατεύτηκα. Έπρεπε να κάνω τις δουλειές του σπιτιού, το σκούπισμα, το μαγείρεμα, μοναχική ζωή. Η δουλειά, ωστόσο, μ’άρεσε. Δούλευα και στα χτήματα, τα κατάφερνα. Τώρα δεν μπορώ. Στα 18, είχα έναν ελαφρό πόνο στην κοιλιά, συνέχεια (σκωληκοειδίτιδα θα ήταν) και μ’έπιασε μια φοβία ότι θα πεθάνω. Αλλά με η θρησκεία το ξεπέρασα. Όταν έγινα 19 με 20 χρονών, άρχισαν να με πιέζουν να παντρευτώ. Εγώ δεν τον ήθελα αυτόν που μου προξένευαν. Στην αρχή μου’ρθε σαν μελαγχολία, μ’έπιαναν τα κλάματα, ήθελα να φύγω απ’το χωριό. Μετά έπαθα αυτό, να σιχαίνομαι ν’αγγίξω τίποτα, να φοβάμαι ότι θα πεθάνω. Νόμιζα πως μου’χαν κάνει μάγια και προσπαθούσα να τα ξορκίσω. Κάθε φορά που άγγιζα κάτι, έπλενα τα χέρια μου και παρακαλούσα την Παναγία να με συγχωρέσει. Ακόμα δεν μπορώ να ν’αγγίξω κανέναν και τίποτα, χωρίς μετά να πλύνω τα χέρια μου και να επικαλεστώ την Παναγία. Μ’έχει κουράσει αυτή η αρρώστια. Προσπαθώ να το κρίνω λογικά, αλλά νομίζω πως αν δεν πλύνω τα χέρια μου θα πεθάνω. Δεν μπορώ να ξεπεράσω τις φοβίες που έχω μέσα μου. Εσείς τι λέτε, θα γίνω καλά; Να το πάρω απόφαση. Λένε, αν παντρευτώ, θα γίνω καλά. Αλλά αφού δε θα μπορώ ν’αγγίξω τον άνθρωπο ; >>\
Β΄περίπτωση Ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής
<< Ποτέ δεν ανησυχούσα πολύ, μέχρι που πήγα στον πόλεμο. Είδαμε τόσα απαίσια πράγματα και τόσους πληγωμένους ανθρώπους που νομίζω ότι όλοι γίναμε λίγο προληπτικοί. Όταν πηγαίναμε σε επικίνδυνες αποστολές, παίρναμε μαζί μας τυχερά αντικείμενα, ενώ ακόμη και οι πιο σκληροτράχηλοι αναστατώνονταν όταν δεν μπορούσαν να βρούν το γούρι τους. Πιστεύω ότι είχαμε τόσο λίγο έλεγχο σ’αυτά που μας συνέβαιναν, ώστε κάναμε αυτά τα απλά πράγματα για να νιώσουμε ότι ελέγχουμεκάπως την κατάσταση . Θυμάμαι ότι τότε άρχισα να αναπτύσσω έντονο ψυχαναγκασμό για ελέγχους ασφάλειας ( κάτι στο οποίο μπορούσα να έχω τον έλεγχο). Έτσι έλεγχα δύο και τρείς φορές τον εξοπλισμό μου για να μη διατρέξω επιπλέον κίνδυνο. Όταν τελείωσε ο πόλεμος, εγκατάλειψα σταδιακά πολλούς από τους καταναγκαστικούς ελέγχους μου. Και παρότι η γυναίκα μου πάντα σχολίαζε τη σημασία που έδινα στην ασφάλεια, ποτέ δεν είχα κάποιο πρόβλημα. Όλα αυτά συνέβαιναν μέχρι πριν από έξι μήνες. Εκείνη την εποχή είχα πάρει την απόφαση να συνταξιοδοτηθώ μετά από ένα χρόνο και σχεδίαζα διάφορες αλλαγές στη ζωή μου. Γνωρίζοντας ότι μου μένει μόνο ένας χρόνος ακόμη στην εταιρεία, το αφεντικό μου ξαφνικά με προήγαγε σε μια υψηλόβαθμη θέση με πολύ περισσότερες ευθύνες, κυρίως οικονομικής φύσης. Μου είπε ότι θα ήθελε να φύγω με ένα καλό επίδομα και να μου προσφέρει μια ευκαιρία να αποδείξω την αξία μου. Ηταν πολύ ευγενική χειρονομία εκ μέρους του, αλλά με έκανε να νιώσω περισσότερη ψυχολογική πίεση. Παρατήρησα ότι ανησυχούσα όλο και πιο πολύ για την ασφάλεια του γραφείου. Γυρίζοντας στο σπίτ ιαναρωτιόμουν αν κλείδωσα το γραφείο, αν ασφάλισα το χρηματοκιβώτιο, αν είχα βάλει τον συναγερμό κ.λ.π. Πολύ σύντομα άρχισε να έρχεται στο μυαλό μου η εικόνα του χρηματοκιβωτίου της εταιρείας παραβιασμένο εξαιτίας δικής μου αμέλειας και μετά με φανταζόμουν καταντροπιασμένο μπροστά στον άνθρωπο που μου εμπιστεύθυκε αυτές τις αρμοδιότητες. Η ανησυχία μου είχε γίνει πλέον τόσο έντονη που άρχισα να επιστρέφω στο γραφείο, να ελέγξω τον συναγερμό…Μπορούσα να γυρίσω στο γραφείο μέχρι και είκοσι φορές, οπότε άρχισα να επιστρέφω στο σπίτι μου όλο και πιο ργά και όλο πιο αναστατωμένος. Η γυναίκα μου λέει ότι δεν μπορεί να το αντέξει για πολύ ακόμη>>.
ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΤΡΑΥΜΑΤΙΚΟ ΣΤΡΕΣ
Α. Το άτομο έχει εκτεθεί σε ένα τραυματικό γεγονός, στο οποίο ήταν παρόντα αμφότερα τα ακόλουθα : 1) το άτομο βίωσε, ήταν μάρτυρας ή βρέθηκε αντιμέτωπο με ένα γεγονός , στο οποίο υπήρξε πραγματικός ή απειλούμενος θάνατος ή σοβαρός τρυματισμός, ή απειλή της σωματικής ακεραιότητας του ίδιου ή άλλων. 2) η απάντηση του ατόμου περιλάμβανε έντονο φόβο, αίσθημα αβοήθητου ή τρόμο.
Β) Το τραυματικό γεγονός επαναβιώνεται επίμονα με έναν ή περισσότερους από τους ακόλουθους τρόπους :
1) επαναλαμβανόμενες και παρείσακτες ενοχλητικές ανακλήσεις του γεγονότος, στις οποίες περιλαμβάνονται εικόνες, σκέψεις ή αντιλήψεις. Σημ. Στα μικρά παιδιά είναι δυνατό να υπάρχουν επαναληπτικά παιχνίδια, στα οποία εκφράζονται θέματα ή πλευρές του τραύματος. 2) επανειλημμένα ενοχλητικά όνειρα του γεγονότος. ΣΗΜ. Στα παιδιά είναι δυνατο να υπάρχουν όνειρα που προκαλούν φόβο χωρίς αναγνωρίσιμο περιεχόμενο.
3) το άτομο ενεργεί ή αισθάνεται σαν να ξανασυμβαίνει το τραυματικό γεγονός ( περιλαμβάνονται μία αίσθηση επαναβίωσης της εμπειρίας, παραισθήσης, ψευδαισθήσεις και αποσυνδετικά επεισόδια επαναβιώσεων (flashback), συμπεριλαμβανομένων και αυτών που συμβαίνουν σε εγρήγορση ή σε κατάσταση τοξόκωσης.
4) έντονη ψυχολογική ενόχληση και 5)σωματική αντίδραση κατά την έκθεση σε εσωτερικές ή εξωτερικές νύξεις που συμβολίζουν ή μοιάζουν με κάποια πλευρά του τραυματικού γεγονότος.
Γ) επίμονη αποφυγή ερεθισμάτων συνδεόμενων με το τραύμα και παράλυση της γενικής απαντητικότητας ( η οποία δεν υπήρχε πριν το τραύμα), όπως φαίνεται από τρία ( ή περισσότερα) από τα ακόλουθα:
1) προσπάθειες να αποφύγει σκέψεις, αισθήματα ή συζητήσεις που συνδέονται με το τραύμα.
2) προσπάθειες να αποφύγει δραστηριότητες, τόπους ή ανθρώπους που προκαλούν ανακλήσεις του τραύματος.
3) ανικανότητα να ανακαλέσει μία σημαντική πλευρά του τραύματος.
4) σαφής μείωση του ενδιαφέροντος ή της συμμετοχής σε σημαντικές δραστηριότητες
5) αίσθημα απομάκρυνσης ή αποξένωσης από τους άλλους.
6) περιορισμένο εύρος του συναισθήματος ( π.χ. αδυναμία του ατόμου να έχει αισθήματα αγάπης).
7) αίσθηση σμίκρυνσης του μέλλοντος ( π.χ. το άτομο δεν προσδοκά ότι θα σταδιοδρομήσει επαγγελματικά, ότι θα παντρευτεί, ότι θα έχει παιδιά ή ότι η ζωή του θα έχει φυσιολογική διάρκεια).
Δ. Επίμονα συμπτώματα αυξημένης διεγερσιμότητας ( τα οποία δεν υπήρχαν πριν το τραύμα), όπως φαίνεται από δύο ή περισσότερα από τα ακόλουθα :
1) δυσκολία επεέλευσης ή διατήρησης του ύπνου
2) ευερεθιστότητα ή εκρήξεις θυμού
3) δυσκολία συγκέντρωσης
4) υπεραγρύπνηση
5) υπερβολική απάντηση στο ξάφνιασμα
Ε. Η διάρκεια της διαταραχής είναι μεγαλύτερη από ένα μήνα. Οξεία : αν η διάρκεια είναι μικρότερη από 3 μήνες. Χρόνια : αν μεγαλύτερη από 3 μήνες,
Με Καθυστερημένη Έναρξη : αν η έναρξη των συμπτωμάτων είναι τουλάχιστον 6 μήνες μετά την παρουσία του στρεσογόνου παράγοντα.
ΣΤ.Η διαταραχή προκαλεί κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση σε σημαντικούς τομείς λειτουργικότητας.
Κλινική περίπτωση : << Μετά το τροχαίο δυστύχημα, άρχισα να έχω όνειρα σχετικά με αυτό. Περίμενα ότι τα όνειρα αυτά θα φύγουν μέσα σε μερικές μέρες, αλλά επέμεναν και ήταν τόσο έντονα που ξυπνούσα πιστεύοντας ότι μόλις είχα ξαναζήσει το ατύχημα. Μιλώντας με άλλους έμαθα ότι αυτό είναι μια συχνή αντίδραση, αλλά τα τρομακτικά όνειρα συνεχίζονταν για εβδομάδες και επηρέαζαν τον ύπνο μου και την ικανότητά μου να δουλέψω την επόμενη ημέρα. Τελικά ο γιατρός μου έδωσε υπνωτικά χάπια για να αντιμετωπίσω αυτή την κατάσταση. Παρότι στο εξής είχα λιγότερες ενοχλήσεις από τα όνειρα, δεν μπορούσα να ξαναγυρίσω στη διασταύρωση των δρόμων όπου συνέβη το ατύχημα, ούτε να οδηγήσω ξανά αυτοκίνητο. Νόμιζα ότι γρήγορα θα ξεπερνούσα το φόβο μου για την οδήγηση και για τη συγκεκριμένη διασταύρωση, αλλά έπρεπε ανακάλυψα ότι χειροτέρευα αντί να καλυτερεύω. Εξαρτιώμουν πάραπολύ από από τη γυναίκα μου, η οποία όχι μόνο αναλάμβανε πάντα να οδηγήσει, αλλά έπρεπε να σχεδιάζει τη διαδρομή κατά τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγουμαι τη συγκεκριμένη διασταύρωση. Όταν πλησιάζαμε στο σημείο του δυστυχήματος, άρχιζα να έχω πολύ έντονες αναμνήσεις, κάτι σαν επαναβίωση της σκηνής του δυστυχήματος. Λόγω της μεγάλης μου αναστάτωσης, η γυναίκα μου έμαθε πολλές εναλλακτικές διαδρομές τις οποίες τώρα χρησιμοποιούμε αποκλειστικά. Δείχνει μεγάλη κατανόηση για το πρόβλημά μου και πραγματικά προσπαθεί να με βοηθήσει. Παρόλο που έχουν περάσει έξι μήνες από το ατύχημα, ακόμη δεν νιώθω καθόλου σίγουρος ότι θα μπορέσω να οδηγήσω ξανά, αν και αυτό θα επηρεάσει τη δουλειά μου >>.
ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΟΞΕΟΣ ΣΤΡΕΣ
Το άτομο έχει εκτεθεί σε ένα τραυματικό γεγονός, στο οποίο ήταν παρόντα
συμπτώματα όπως στην προηγούμενη διαταραχή.
Ζ. Η διαταραχή διαρκεί τουλάχιστον 2 ημέρες και όχι περισσότερο από 4 εβδομάδες μετά το τραυματικό γεγονός.
ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΗ ΑΓΧΩΔΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ
Α. Υπερβολικό άγχος και ανησυχία (φοβισμένη προσδοκία) που εμφανίζονται τις περισσότερες ημέρες μιας περιόδου τουλάχιστον 6 μηνών, για μία σειρά γεγονότων ή δραστηριοτήτων ( όπως η εργασία και η σχολική επίδοση).
Β. Το άτομο αισθάνεται ότι είναι δύσκολο να ελέγξει την ανησυχία.
Γ. Το άγχος και η ανησυχία συνδέονται με τρία ή περισσότερα από τα ακόλουθα έξι συμπτώματα ( με τουλάχιστον μερικά από αυτά να είναι παρόντα τις περισσότερες ημέρες κατά την διάρκεια των τελευταίων 6 μηνών).
ΣΗΜ. Στα παιδιά απαιτείται μόνο ένα σύμπτωμα.
1) νευρικότητα ή αίσθημα αγωνίας ή τεντωμένα νεύρα
2) εύκολη κόπωση
3) δυσκολία συγκέντρωσης ή αίσθημα ότι το μυαλό αδειάζει
4) ευερεθιστότητα
5) μυική τάση
6) διαταραχή του ύπνου ( δυσκολία επέλευσης ή διατήρησης του ύπνου, ή ανλησυχος, μη ικανοποιητικός ύπνος)
Δ. Το άγχος και η ανησυχία δεν οφείλονται σε άλλη διαταραχή
Κλινική περίπτωση :
<<Τώρα πια ανησυχώ και δεν ηρεμώ ποτέ. Δεν υπάρχει ούτε ένα λεπτό που να μην πονάω κάπου ή να μην έχω ένταση, ενώ σχεδόν συνέχεια σκέφτομαι κάτι που με ανησυχεί. Με κουράζει και με εκνευρίζει τόσο πολύ που δεν μπορω να κοιμηθώ και να δουλέψω, και δεν έχω νιώσει καλά εδώ και μήνες. Φαίνεται ότι αυτό άρχισε να μου συμβαίνει σιγά-σιγά τα τελευταία χρόνια. Οι άλλοι πάντα έλεγαν ότι ήμουν σε υπερδιέγερση, αλλά δεν είχα ποτέ πρόβλημα. Νόμιζα ότι απλώς είχα περισσότερη ενέργεια από τους άλλους, κάτι που χρησιμοποιούσα προς όφελός μου. Αν μη τι άλλο, θα έπρεπε να είμαι πιο ήρεμη τώρα που τα παιδιά πήγαν στο πανεπιστήμιο, τα οικονομικά μας βελτιώθηκαν και μπορώ να περνάω περισσότερο χρόνο με τον άνδρα μου. Αντίθετα, έγινα ακόμη πιο νευρική. Ίσως να μην έχω αρκετά πράγματα για να ασχοληθώ, δεν ξέρω. Ο γιατρός μου είπε να κάνω γιόγκα και να ξελασκάρω. Δοκίμασα, αλλά μου ήταν αδύνατον και κατέληξα να γίνω ακόμη πιο ευερέθιστη! Τώρα προσπαθώ να να το αντιμετωπίσω απασχολούμενη στο μαγαζί. Ούτε αυτό όμως μου είναι εύκολο, γιατί είμαι τόσο κουρασμένη που δεν μπορώ να συγκεντρωθώ. Κάνω ανόητα λάθη, τα οποία με αγχώνουν περισσότερο. Είμαι τόσο απελπισμένη που δεν μπορώ ούτε καν να φανταστώ ότι όλα αυτά κάποτε θα σταματήσουν>>.
ΑΓΧΩΔΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΗ ΣΕ ΓΕΝΙΚΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ π.χ. φαιοχρωμοκύττωμα.
ΠΡΟΚΑΛΟΥΜΕΝΗ ΑΠΟ ΟΥΣΙΕΣ ΑΓΧΩΔΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ
Αλκοόλ, Αμφεταμίνη, Εισπνεόμενη ουσία, ηρεμιστικά, κάνναβη, καφεϊνη, κοκαϊνη, φαινυκυκλιδίνη, ψευδαισθησιογόνα κ.λ.π.
ΑΓΧΩΔΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΗ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΟΜΕΝΗ ΑΛΛΙΩΣ
Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει διαταραχές με έντονο άγχος και φοβική αποφυγή, οι οποίες δεν πληρούν τα κριτήρια οποιασδήποτε ειδικής αγχώδους διαταραχής
