Ένα από τα πιο παλιά και θεμελιώδη ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης είναι το: «Ποιος είμαι;»
Στο βίντεο που ακολουθεί του παρόντος άρθρου, ο Δρ Ιωάννης Αυγουστάτος, Ψυχίατρος-Ψυχοθεραπευτής και Ιδρυτής της Κίνησης Πνευματικού Ακτιβισμού «ΦΩΣ ΣΕ ΔΡΑΣΗ», μας προσκαλεί να αναρωτηθούμε αν η σύγχρονη ψυχολογία, στην προσπάθειά της να αποκτήσει επιστημονική εγκυρότητα, έχει χάσει τον ίδιο της τον σκοπό – την «ψυχή» της.
Η σύγχρονη ψυχολογία έχει επηρεάσει ριζικά την κατανόηση της ανθρώπινης ψυχής, όχι τόσο διευρύνοντάς την, όσο απομακρυνόμενη από την αρχική της έννοια. Ενώ η ίδια η λέξη “ψυχολογία” προέρχεται από την ελληνική “ψυχή” και “λόγος”, δηλαδή τη μελέτη της ψυχής, για μεγάλο μέρος της σύγχρονης ιστορίας της, το πεδίο αυτό έχει αντιμετωπίσει την ψυχή ως μια “αντιεπιστημονική ιδέα που πρέπει να αποφεύγεται πάση θυσία”.
– Πώς συνέβη αυτή η μετατόπιση:
- Η Αναζήτηση της Επιστημονικής Εγκυρότητας: Προκειμένου να αναγνωριστεί ως “σκληρή επιστήμη”, η ψυχολογία ένιωσε την ανάγκη να εγκαταλείψει το αρχικό της αντικείμενο, την ψυχή, επειδή δεν μπορούσε να μετρηθεί. Έτσι, άρχισε να επικεντρώνεται μόνο σε ό,τι μπορούσε να παρατηρηθεί στο εργαστήριο. Αυτό ξεκίνησε ουσιαστικά το 1879 με τα πρώτα εργαστήρια που προσπαθούσαν να μετρήσουν τον “εσωτερικό μας κόσμο”.
- Η Κυριαρχία του Μπιχεβιορισμού: Τη δεκαετία του 1930, ο μπιχεβιορισμός κυριάρχησε, υποστηρίζοντας ότι ο νους είναι ένα “μαύρο κουτί” και το μόνο που έχει σημασία είναι τα ερεθίσματα και οι αντιδράσεις. Αυτή η προσέγγιση έχει εξελιχθεί σε μεγάλο βαθμό στον νευροαναγωγισμό (neuroructionism), την ιδέα ότι ο άνθρωπος είναι “μόνο ο εγκέφαλός του”.
- Η Άποψη του “Ανθρώπου ως Μηχανή”: Αυτή είναι αναμφίβολα η κυρίαρχη άποψη σε πολλούς επιστημονικούς κύκλους σήμερα, ότι δηλαδή ο άνθρωπος είναι “μια απίστευτα πολύπλοκη αλλά τελικά μια καθαρά βιολογική μηχανή”.
- Η υλιστική άποψη υποστηρίζει ότι είμαστε “1,5 κιλό εγκεφαλικού ιστού”, ένας “υπολογιστής φτιαγμένος από κρέας”, και η συνείδησή μας είναι απλώς μια “παρενέργεια όλων αυτών των νευρώνων που πυροδοτούνται”. Ο σεβαστός νευροεπιστήμονας Δρ. Τζορτζ Παξινός δηλώνει ότι οι περισσότεροι στο πεδίο του δεν θεωρούν καν απαραίτητη τη λέξη “ψυχή”, καθώς στη δική τους κοσμοθεωρία “δεν υπάρχει φάντασμα στη μηχανή, είναι όλο μηχανή”.
Ωστόσο, αυτή η αναγωγιστική προσέγγιση εγείρει σημαντικά ερωτήματα και επικρίνεται:
- Εάν όλα όσα μας κάνουν αυτό που είμαστε βρίσκονται στον νεοφλοιό, είμαστε πραγματικά “μόνο λίγες εκατοντάδες γραμμάρια ουσίας μέσα στο κρανίο μας”; Αυτό “δεν αποτυπώνει το απίστευτο βάθος της δικής μας εμπειρίας” και μοιάζει “λίγο παράλογο”.
- Ο Άρθουρ Κέσλερ σημειώνει ότι στην προσπάθειά μας να είμαστε επιστημονικοί, “σταματήσαμε να βλέπουμε τα ποντίκια σαν μικρούς ανθρώπους και αντ’ αυτού αρχίσαμε να βλέπουμε τους ανθρώπους σαν μεγάλα ποντίκια”, χάνοντας κάτι “απολύτως ουσιαστικό”.
Από την άλλη πλευρά, η σύγχρονη ψυχολογία αντιμετωπίζει στοιχεία που υποδηλώνουν την ύπαρξη “κάτι παραπάνω” από τη βιολογική μηχανή:
- Η ολιστική άποψη υποστηρίζει ότι είμαστε μια συνείδηση που “απλώς χρησιμοποιεί ένα σώμα για να βιώσει τη ζωή”, και ο εγκέφαλος “δεν είναι η πηγή”, αλλά περισσότερο ένας “ραδιοφωνικός δέκτης” ή “αναμεταδότης”. Η αναλογία είναι ότι “είσαι ο οδηγός, όχι το αυτοκίνητο”.
- Χιλιάδες τεκμηριωμένες εμπειρίες κοντά στο θάνατο (ΕΚΘ), όπου οι άνθρωποι αναφέρουν “κρυστάλλινες σκέψεις και αντιλήψεις” ενώ ο εγκέφαλός τους δεν δείχνει δραστηριότητα, καθώς και εξωσωματικές εμπειρίες, υποστηρίζουν την ιδέα ότι ο εγκέφαλος δεν είναι ο δημιουργός της συνείδησης.
- Η σύγχρονη φυσική αναφέρει ότι η ύλη που μπορούμε να δούμε και να μετρήσουμε αποτελεί μόνο το 4% του γνωστού σύμπαντος, γεγονός που μας κάνει να αναρωτηθούμε γιατί να είμαστε τόσο σίγουροι ότι μια αμιγώς υλιστική κοσμοθεωρία εξηγεί το 100% της εσωτερικής μας πραγματικότητας.
Συνοψίζοντας, η σύγχρονη ψυχολογία έχει μετατοπιστεί από τη μελέτη της ψυχής σε μια πιο αναγωγιστική και υλιστική προσέγγιση του ανθρώπου ως βιολογικής μηχανής. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις και εναλλακτικές οπτικές, συμπεριλαμβανομένης της αρχαίας σοφίας, που προτείνουν μια βαθύτερη κατανόηση του “εαυτού” ως κάτι πέρα από το σωματικό, υποδεικνύοντας ότι “δεν είμαστε ανθρώπινα όντα που έχουν μια πνευματική εμπειρία, αλλά είμαστε πνευματικά όντα που έχουν μια ανθρώπινη εμπειρία”. Ίσως η αληθινή σοφία ξεκινά όταν μπορούμε να αποδεχτούμε το μυστήριο της ύπαρξής μας χωρίς την ανάγκη για μια πλήρως λογική απάντηση.
Παρακολουθήσετε ολόκληρο το βίντεο του Δρ Ιωάννη Αυγουστάτου και εμπλακείτε με αυτές τις βαθιές σκέψεις. Θα σας προσφέρει τροφή για σκέψη και πιθανώς να αλλάξει τον τρόπο που βλέπετε τον εαυτό σας και τον κόσμο:
